สถานการณ์ไทย-กัมพูชา พลิกแฟ้มเจรจา “พื้นที่ทับซ้อนทางทะเล” โอกาสทองทางพลังงานหรือกับระเบิดเวลาลูกใหม่?

ณ กลางปี 2568 สถานการณ์ไทย-กัมพูชา กำลังอยู่ในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อครั้งประวัติศาสตร์ ประเด็นที่เคยถูกแช่แข็งมานานหลายทศวรรษอย่าง “พื้นที่ทับซ้อนทางทะเล (Overlapping Claims Area – OCA)” ขนาด 26,000 ตารางกิโลเมตรในอ่าวไทย ซึ่งคาดว่าอุดมไปด้วยทรัพยากรก๊าซธรรมชาติและน้ำมันมูลค่ามหาศาล ได้ถูกหยิบยกขึ้นมาปัดฝุ่นบนโต๊ะเจรจาอีกครั้งอย่างจริงจัง ภายใต้บรรยากาศทางการทูตที่ดูชื่นมื่นของรัฐบาลนายกรัฐมนตรีเศรษฐา ทวีสิน และนายกรัฐมนตรีฮุน มาเนต บทความนี้จะเจาะลึกถึงเบื้องหลังความคืบหน้าล่าสุด วิเคราะห์โอกาสและความท้าทายที่ซ่อนอยู่ และตอบคำถามสำคัญว่า การเดิมพันครั้งใหญ่นี้จะนำพาประเทศไทยไปสู่ความมั่นคงทางพลังงานครั้งใหม่ หรือจะกลายเป็นชนวนความขัดแย้งระลอกใหม่ที่ต้องจับตาอย่างไม่กะพริบ

สถานการณ์ไทย-กัมพูชา ทำไม “พื้นที่ทับซ้อนทางทะเล” จึงสำคัญต่ออนาคตประเทศไทย?

คำตอบนั้นชัดเจนและตรงไปตรงมา ความมั่นคงทางพลังงาน ประเทศไทยกำลังเผชิญกับความท้าทายใหญ่หลวงจากการที่ปริมาณก๊าซธรรมชาติในอ่าวไทย ซึ่งเป็นเชื้อเพลิงหลักในการผลิตไฟฟ้า ลดลงอย่างต่อเนื่อง การพึ่งพาการนำเข้าก๊าซธรรมชาติเหลว (LNG) จากต่างประเทศมีราคาสูงและผันผวนตามสถานการณ์โลก ทำให้ค่าไฟฟ้าของประชาชนและต้นทุนภาคอุตสาหกรรมสูงขึ้นเป็นเงาตามตัว

พื้นที่ OCA ไทย-กัมพูชา จึงเปรียบเสมือน “ขุมทรัพย์” ที่รอการค้นพบ รายงานและการประเมินจากหลายฝ่ายคาดการณ์ว่าพื้นที่ดังกล่าวมีศักยภาพ ดังนี้

• ปริมาณก๊าซธรรมชาติมหาศาล คาดว่ามีปริมาณก๊าซธรรมชาติสำรองสูงถึง 11 ล้านล้านลูกบาศก์ฟุต และน้ำมันดิบอีกจำนวนหนึ่ง ซึ่งเทียบเท่ากับแหล่งพลังงานขนาดใหญ่ที่สามารถหล่อเลี้ยงเศรษฐกิจไทยไปได้อีกหลายสิบปี
• ลดการพึ่งพาการนำเข้า หากสามารถพัฒนาและนำทรัพยากรขึ้นมาใช้ได้สำเร็จ จะช่วยลดการนำเข้า LNG ได้อย่างมีนัยสำคัญ ส่งผลโดยตรงต่อการรักษาเสถียรภาพราคาพลังงานในประเทศ
• สร้างรายได้ให้รัฐ ภาครัฐจะสามารถจัดเก็บค่าภาคหลวงและภาษีเงินได้ปิโตรเลียม ซึ่งจะเป็นรายได้มหาศาลสำหรับนำมาพัฒนาประเทศในด้านอื่นๆ ต่อไป
• กระตุ้นการลงทุนและจ้างงาน โครงการสำรวจและผลิตปิโตรเลียมขนาดใหญ่จะก่อให้เกิดการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานที่เกี่ยวข้องและการจ้างงานจำนวนมากตลอดห่วงโซ่อุปทาน

ด้วยเหตุนี้ การปลดล็อกพื้นที่ OCA จึงไม่ใช่แค่เรื่องของพลังงาน แต่เป็นวาระแห่งชาติที่ส่งผลต่อความสามารถในการแข่งขันและคุณภาพชีวิตของคนไทยทุกคน นี่คือเหตุผลที่ทำให้ ความสัมพันธ์ไทย-กัมพูชา ในยุคปัจจุบันมีความสำคัญอย่างยิ่งยวด

พลวัตใหม่ภายใต้รัฐบาล “เศรษฐา-ฮุน มาเนต” จากเพื่อนบ้านสู่หุ้นส่วนยุทธศาสตร์?

สิ่งที่ทำให้การเจรจาครั้งนี้แตกต่างจากในอดีต คือการเปลี่ยนแปลงผู้นำของทั้งสองประเทศ การเข้ามาของรัฐบาลนายเศรษฐา ทวีสิน ซึ่งเน้นนโยบายเศรษฐกิจเป็นหลัก และการสืบทอดอำนาจของนายกรัฐมนตรีฮุน มาเนต ในกัมพูชา ได้สร้างบรรยากาศของความร่วมมือที่จับต้องได้มากกว่าเดิม

• การทูตเชิงเศรษฐกิจ รัฐบาลไทยชุดปัจจุบันมองกัมพูชาในฐานะ “หุ้นส่วน” เพื่อการเติบโตทางเศรษฐกิจร่วมกันมากกว่า “คู่ขัดแย้ง” ทางประวัติศาสตร์ การเยือนของผู้นำทั้งสองฝ่ายเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง พร้อมกับการลงนามในบันทึกความเข้าใจ (MOU) หลายฉบับที่มุ่งส่งเสริม การค้าชายแดนไทย-กัมพูชา และการลงทุน
• เคมีที่ตรงกันของผู้นำ ภาพความสัมพันธ์อันดีระหว่างนายกฯ เศรษฐา และนายกฯ ฮุน มาเนต รวมถึงบทบาทของ สมเด็จฮุนเซน ในฐานะผู้มีบารมีทางการเมือง ก็เป็นปัจจัยบวกที่ช่วยลดแรงเสียดทานและสร้างความไว้วางใจในการเจรจาประเด็นที่ละเอียดอ่อน
• กรอบการเจรจาที่ชัดเจนขึ้น มีความพยายามผลักดันการเจรจาโดยยึดโมเดล พื้นที่พัฒนาร่วม (Joint Development Area – JDA) เหมือนที่ไทยเคยทำสำเร็จมาแล้วกับมาเลเซีย โดยหลักการสำคัญคือ “พักเรื่องเขตแดน วางเรื่องอธิปไตยไว้ชั่วคราว แล้วมาพัฒนาทรัพยากรร่วมกันก่อน” แนวทางนี้ถูกมองว่าเป็นทางออกที่เป็นไปได้มากที่สุด

อย่างไรก็ตาม ผู้เชี่ยวชาญด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศชี้ว่า แม้บรรยากาศจะดูเป็นบวก แต่หนทางข้างหน้ายังเต็มไปด้วยขวากหนาม

เจาะลึกความท้าทาย เมื่อ “ผลประโยชน์” และ “ประวัติศาสตร์” ยังคงเป็นเงา

แม้ทั้งสองฝ่ายจะแสดงเจตจำนงที่ชัดเจน แต่การจะบรรลุข้อตกลง JDA ได้นั้น ยังมีประเด็นท้าทายที่ซับซ้อนรออยู่ ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้เรื่องนี้ยืดเยื้อมานานกว่า 20 ปี นับตั้งแต่มีการลงนาม MOU ในปี 2544

1. ปัญหาเส้นเขตแดนทางทะเล จุดยืนเรื่องการลากเส้นเขตแดนทางทะเลของไทยและกัมพูชายังคงแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง กัมพูชายึดถือเส้นที่ลากโดยฝ่ายเดียวในสมัยรัฐบาลลอน นอล ซึ่งไทยไม่เคยยอมรับ ขณะที่ไทยยึดตามหลักกฎหมายระหว่างประเทศ การหาจุดร่วมในประเด็นนี้เป็นเรื่องที่ยากอย่างยิ่ง
2. แรงกดดันทางการเมืองภายใน ประเด็นเรื่องเขตแดนและอธิปไตยเป็นเรื่องละเอียดอ่อนอย่างยิ่งในสังคมไทย การยอมผ่อนปรนใดๆ อาจถูกฝ่ายการเมืองตรงข้ามหรือกลุ่มชาตินิยมหยิบยกมาโจมตีรัฐบาลว่า “เสียดินแดน” ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อเสถียรภาพทางการเมืองได้
3. การจัดสรรผลประโยชน์ คำถามสำคัญที่ต้องตอบให้ได้คือ “ใครจะได้อะไร เท่าไหร่?” การแบ่งปันผลประโยชน์ในสัดส่วนที่เป็นที่ยอมรับของทั้งสองฝ่าย (เช่น 5050 หรือตามสัดส่วนอื่น) การกำหนดผู้รับสัมปทาน และกลไกการบริหารจัดการพื้นที่ JDA ล้วนเป็นรายละเอียดที่ต้องใช้เวลาและความไว้วางใจอย่างสูงในการเจรจา
4. ความโปร่งใสและธรรมาภิบาล ประชาชนและภาคประชาสังคมต่างจับตามองกระบวนการเจรจาอย่างใกล้ชิด โดยเรียกร้องให้รัฐบาลเปิดเผยข้อมูลอย่างโปร่งใส เพื่อให้แน่ใจว่าผลประโยชน์มหาศาลจะตกเป็นของประเทศชาติและประชาชนอย่างแท้จริง ไม่ใช่กลุ่มทุนหรือนักการเมืองกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง

กระทรวงการต่างประเทศ ของไทยมีบทบาทสำคัญในการสร้างสมดุลระหว่างการเดินหน้าเจรจาเพื่อผลประโยชน์แห่งชาติ กับการบริหารจัดการความรู้สึกของประชาชนภายในประเทศ ซึ่งเป็นโจทย์ที่ท้าทายอย่างยิ่ง

ผลกระทบวงกว้าง มองข้ามขุมทรัพย์พลังงานสู่มิติอื่นๆ

สถานการณ์ไทย-กัมพูชา ในปัจจุบันไม่ได้จำกัดอยู่แค่เรื่องพลังงาน แต่ยังส่งผลกระทบเชื่อมโยงไปยังมิติอื่นๆ อีกด้วย

• เศรษฐกิจชายแดน บรรยากาศความร่วมมือที่ดีส่งผลบวกโดยตรงต่อ เศรษฐกิจชายแดน ด่านการค้าต่างๆ มีความคึกคักมากขึ้น มีการผลักดันโครงการเชื่อมโยงโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ถนนและสะพาน เพื่อเป้าหมายการเพิ่มมูลค่าการค้าให้ถึง 15,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐภายในปี 2568 ตามที่ผู้นำทั้งสองตั้งเป้าไว้
• การท่องเที่ยว การส่งเสริมการท่องเที่ยวเชื่อมโยง “สองราชอาณาจักร” (Two Kingdoms, One Destination) เป็นอีกหนึ่งนโยบายที่ถูกผลักดัน เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวต่างชาติให้เดินทางท่องเที่ยวในทั้งสองประเทศในการเดินทางครั้งเดียว
• ปัญหาข้ามพรมแดน ความร่วมมือที่แน่นแฟ้นขึ้นยังช่วยให้การแก้ไขปัญหาร่วมกันมีประสิทธิภาพมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นปัญหาแก๊งคอลเซ็นเตอร์ ยาเสพติด หรือการค้ามนุษย์ ซึ่งเป็นปัญหาที่กัดกร่อนความมั่นคงของทั้งสองชาติ

อย่างไรก็ตาม แนวโน้มความสัมพันธ์ไทย-กัมพูชา 2568 ยังคงต้องจับตาดูอย่างใกล้ชิด เพราะความสัมพันธ์ระหว่างประเทศสามารถเปลี่ยนแปลงได้เสมอตามสถานการณ์การเมืองภายในและปัจจัยภายนอก

บทวิเคราะห์ ไทยจะได้อะไรจากพื้นที่ทับซ้อนทางทะเล และต้องแลกกับอะไร?

หากการเจรจาประสบความสำเร็จ สิ่งที่ไทยจะได้รับนั้นชัดเจน

• ความมั่นคงทางพลังงานระยะยาว ลดความเสี่ยงด้านราคาพลังงานและสร้างเสถียรภาพให้เศรษฐกิจ
• รายได้เข้ารัฐมหาศาล งบประมาณเพื่อการพัฒนาประเทศเพิ่มขึ้น
• การเติบโตทางเศรษฐกิจ เกิดการลงทุน การจ้างงาน และอุตสาหกรรมเกี่ยวเนื่อง
• ภาพลักษณ์บนเวทีโลก การเปลี่ยนคู่ขัดแย้งเป็นหุ้นส่วนได้สำเร็จจะเสริมสร้างบารมีทางการทูตของไทย

แต่ในทางกลับกัน สิ่งที่อาจต้อง “แลก” มาคือความเสี่ยงทางการเมืองภายในประเทศ รัฐบาลต้องสามารถสื่อสารและสร้างความเข้าใจกับประชาชนได้ว่า การ “พัก” เรื่องอธิปไตยเพื่อร่วมกันพัฒนา ไม่ใช่การ “เสีย” ดินแดน และต้องมีกลไกที่โปร่งใสในการแบ่งปันผลประโยชน์อย่างเป็นธรรม

(บทสรุป | Conclusion)

การเจรจาพื้นที่ทับซ้อนทางทะเล (OCA) คือบทพิสูจน์ครั้งสำคัญที่สุดของ ความสัมพันธ์ไทย-กัมพูชา ในยุคใหม่ ภายใต้การนำของรัฐบาลเศรษฐาและฮุน มาเนต ดูเหมือนว่าประตูแห่งโอกาสจะเปิดกว้างกว่าครั้งไหนๆ ในอดีต ขุมทรัพย์พลังงานใต้พื้นทะเลอาจเป็นคำตอบของความมั่นคงทางพลังงานที่ไทยแสวงหามานาน และเป็นเครื่องมือในการยกระดับความสัมพันธ์ของสองประเทศสู่มิติใหม่

อย่างไรก็ตาม เงาของประวัติศาสตร์และความซับซ้อนของผลประโยชน์แห่งชาติยังคงเป็น “กับระเบิดเวลา” ที่สามารถปะทุขึ้นได้ทุกเมื่อหากการบริหารจัดการไม่ดีพอ สถานการณ์ไทย-กัมพูชา จากนี้ไปจึงขึ้นอยู่กับความกล้าหาญทางการเมือง ความไว้วางใจซึ่งกันและกัน และที่สำคัญที่สุดคือความสามารถของรัฐบาลในการสร้างฉันทามติภายในชาติ เพื่อให้แน่ใจว่าการเดินหน้าครั้งนี้จะนำมาซึ่ง “โอกาสทอง” สำหรับคนไทยทุกคน ไม่ใช่การจุดชนวนความขัดแย้งครั้งใหม่ที่ไม่มีใครอยากให้เกิดขึ้น

แหล่งที่มาจาก : immersia